Tegen de stroom in

Het was een week voor de kerstvakantie van 2020. Corona had het hele land in zijn greep. Alles dat normaal was, voelde ineens onzeker. De regels veranderden van de ene op de andere dag, berichten van de overheid spraken elkaar tegen, en ik zat constant in de brandjes-blussen-modus. Elke ochtend leek ik van rol te wisselen: crisismanager, pedagogisch leider, organisator, spreekbuis… soms wist ik niet meer welke pet ik droeg.

Die periode maakte inzichtelijk waar de verantwoordelijkheden van directeuren in het basisonderwijs liggen: het dagelijks balanceren tussen zorg voor kinderen, regie voeren in de school en het maken van keuzes die echt verschil maken. Tegelijkertijd legde het scherp bloot hoe kwetsbaar die balans kan zijn.

Vlak voor de vakantie, net toen ik dacht dat iedereen even tot rust kon komen, kwamen de leerkrachten van beide groepen 8 naar me toe. Hun ogen glinsterden van overtuiging, hun stemmen klonken resoluut.

'Antoinette, we willen dat onze leerlingen na de vakantie weer naar school komen. Ze missen hun ritme, elkaar, ons. Ze zijn hier nog maar een paar maanden, en we willen ze niet op deze manier naar het VO laten gaan. We hebben er goed over nagedacht.'

Dat ogenblik voelde intens. Hun energie en overtuiging was zo voelbaar dat het iets in mij losmaakte. Herken je dat gevoel? Een groep collega’s die ergens zo in gelooft dat je er niet omheen kan.

Diezelfde avond zag ik op het nieuws een oud-collega, inmiddels directeur op een school in Amsterdam, vertellen over een soortgelijk plan voor hun groep 8-leerlingen. Een klein aha-moment: we waren niet de enigen die tegen de stroom in durfden te gaan. Ik stuurde hem meteen een bericht via LinkedIn, en de volgende dag belden we elkaar. Hij vertelde hoe zij het hadden aangepakt, hoe bestuur en wethouder waren betrokken. Ik voelde meteen: dit geeft energie. Het kan dus wél.

Het dilemma: een NEE dat voelt als een JA

Vol goede moed belde ik daarna mijn bestuurder, overtuigd dat medewerking vanzelfsprekend zou zijn. Alle argumenten lagen klaar: de onzekerheid van de leerlingen, het belang van continuïteit, de inzet van de leraren. Ik voelde het gewicht van hun vertrouwen en de verantwoordelijkheid die daarbij hoorde.

En toen kwam het keiharde antwoord: NEE. Punt. Het was alsof iemand de grond onder mijn voeten wegtrok. Mijn adem stokte en ik voelde een knoop in mijn maag. Alles leek even stil te staan. Het was als een klap in mijn gezicht, hard, onverwacht en confronterend.

Toch schakelde ik in mijn hoofd onmiddellijk door. Dit ging niet over regels of toets uitslagen. Dit ging over de kinderen, over die groep die vol spanning de volgende stap zet, en over de collega’s die zich met hart en ziel inzetten.

Het leek alsof er twee werelden naast elkaar bestonden: de officiële richtlijnen van het bestuur, en het pedagogisch hart van de school dat zei: hier moeten we er zijn, juist nú. In dat spanningsveld voelde ik de wijzer langzaam draaien van twijfel naar daadkracht.

De omslag: van teleurstelling naar actie

Na die eerste klap haalde ik diep adem, legde mijn hand op mijn buik en voelde hoe de spanning langzaam weg zakte. Het gevoel van teleurstelling en zinloosheid trok nog door mijn hoofd: dit kan toch niet? Het bestuur zag de groep 8 niet als kwetsbaar. Wij wel. Maar daar kwamen we niet doorheen; het gesprek was afgesloten voordat het echt begon.

En toen gebeurde het knop-om-moment. Deze kinderen staan aan de vooravond van een grote stap, onzeker en vol spanning. Juist daarom móeten wij er zijn. En daarom kon ik hun verzoek niet negeren. Ik ging direct in de actiestand. Het voorstel van de leerkrachten was uitvoerbaar, maar alleen als de medezeggenschapsraad en de rest van het team ons steunden.

Diezelfde dag besprak ik de aanpak met de leden van de MR en de andere collega’s. De MR stond volledig achter ons. Het mooiste was om te zien hoe de collega’s reageerden. Iedereen voelde het gemis van hun eigen groep, maar begreep ook waarom dit plan voor groep 8 zo belangrijk was. Een gevoel van samen optrekken, regie nemen en lef tonen verspreidde zich. Het was een ervaring van erkenning: het kon wél, samen, ook al ging het tegen het besluit van het bestuur in.

Ik wist onmiddellijk dat wij dit konden doen. Zorgvuldig, veilig, en vooral met het pedagogisch kompas van de school als leidraad.

Samenwerking en uitvoering

De kerstvakantie begon, maar van uitrusten was geen sprake. Terwijl anderen hun hoofd leeg probeerden te maken, zaten mijn mensen midden in de actie. Het was plannen, bellen, regelen, bijsturen. De agenda vol en het hoofd nog voller, maar het voelde goed. Wat we deden, had echt betekenis

De leraren van groep 8 werkten zich een slag in de rondte. Wie zetten we samen in één groep? Hoe houden we contact met de kinderen die thuisblijven? Wat zeggen we tegen bezorgde ouders? Geen vraag bleef liggen. Alles werd besproken, gewogen, afgestemd. Het was geregel, zeker, maar met een doel waar we achterstonden.

Wat me misschien wel het meest raakte, was het eigenaarschap in het team. Iedereen voelde zich verantwoordelijk en leverde zijn bijdrage. Waar de één structuur bracht, bracht de ander lucht. Er werd gelachen, gezucht, gepraat. En telkens was er weer dat besef: we doen dit niet omdat het moet, maar omdat het klopt.

De werkdruk was er heus, maar dit voelde anders. Lichter. Alsof het gezamenlijke doel even de coronacrisis overstemde. De school stond als één blok achter deze aanpak.

De dag dat alles samenkwam

De eerste schooldag na de vakantie voelde een klein beetje als een overwinning. De leerlingen van groep 8 kwamen binnen: blije gezichten en hier en daar nerveus gegrinnik. Ze waren er weer. Samen.

Ik keek naar ze, naar deze groep die op het punt stond de basisschool te verlaten. Elk met z’n eigen verhaal, zijn eigen onzekerheid over die grote stap naar het voortgezet onderwijs. Precies daarom hadden we dit gedaan.

De leerkrachten hadden alles tot in de puntjes geregeld: van de groepsindeling, het contact met de thuisblijvers tot de afspraken met ouders. Het liep. Niet perfect, maar met aandacht, en dat was precies goed.

Het nieuws spreidde zich snel door de wijk. Ouders waren trots op wat de school voor hun kinderen mogelijk hadden gemaakt. Ook collega-schoolleiders belden; iedereen was nieuwsgierig naar hoe wij dit hadden aangepakt, tegen de afspraken in

Het bestuur reageerde nauwelijks, een oppervlakkig gesprek waarbij niet werd doorgevraagd. Wilde men wel echt weten hoe het zat? Geen idee. Misschien vonden ze het stiekem mooi wat er gebeurde, of wilden ze mij niet confronteren met het feit dat we tegen de norm in gingen. Het bleef onduidelijk, maar het deed niets af aan het gevoel dat we het juiste hadden gedaan.

De Directeurskamer – plek voor twijfel zonder oordeel

Als ik terugdenk aan die periode, voel ik nog steeds de spanning, het schakelen, de overtuiging dat dit móést gebeuren. Maar vooral de kracht van samen. Het moment waarop iedereen zijn schouders zette onder iets wat groter was dan henzelf is blijven hangen.

Keuzes die je maakt vanuit overtuiging, zorg en aandacht voor de kinderen zijn de momenten waarop je verschil maakt. Niet omdat het makkelijk is, maar omdat het klopt. Voor mij zit de kern van leiderschap in moed, verantwoordelijkheid en doen wat goed is voor je team en de leerlingen.

Want eerlijk? Als schoolleider sta je vaak op dat kruispunt. Regels, werkdruk, verwachtingen… en dan dat stemmetje van binnen dat zegt: maar wat is nu werkelijk goed voor deze kinderen? Precies daar, in die twijfel, begint de moed.

Soms toon je lef door te zeggen dit kan toch, ondanks alles. En soms is het juist de keuze om even stil te staan, adem te halen, en samen te kijken naar wat de kinderen, het team en ik nu nodig hebben.

Met De Directeurskamer wil ik een plek bieden waar die twijfel mag bestaan, zonder oordeel. Waar we eerlijk kunnen kijken naar wat werkt, wat niet werkt en wat beter kan. Niet vanuit regels, maar vanuit wat past bij jouw school.

Herken jij dat gevoel? Sta jij ook wel eens op zo’n kruispunt?
Stuur me een paar zinnen via antoinette@praktischmetlef.nl.

Wil je verder denken over dit soort keuzes?

➡️ Praktische ethische reflectievragen op mijn site helpen je schoolbeleid te maken dat klopt bij jullie situatie én altijd het belang van de kinderen vooropstelt.

➡️ Of deel jouw ervaring in een gastblog, desnoods anoniem. Zo houden we de echte dilemma’s in het onderwijs levend.

➡️ En wil je liever persoonlijk sparren: plan gerust een kort gesprek in. Soms is twintig minuten samen nadenken al genoeg om lucht te creëren. Plan hier een vrijblijvend 20-minuten kennismakingsgesprek in mijn agenda.

#schoolleidersPO #moreelkompas #onderwijs #lef #teamverbinding

Krijg nieuwe blogs direct in je inbox – kort, praktisch en herkenbaar