Praktische reflectievragen voor morele dilemma's in de leerlingenzorg

Manieren om met de vragen aan de slag te gaan

• Kies één vraag per overleg, bespreek deze met je team of gebruik hem voor eigen reflectie. Tien minuten kan al lucht geven.

• Verspreid de vragen over het traject, afhankelijk van wat op dat moment speelt.

• Plan na afloop een kort moment voor nazorg, zodat emoties en lessen niet blijven liggen.

Fase 1: Voor het traject – Signaleren en perspectieven verkennen

In deze fase breng je de situatie in kaart. Zo ga je met meer regie het traject in en voorkom je dat emoties of dilemma’s worden weggedrukt door de waan van de dag.

Doel: scherp krijgen wat er speelt, emoties en intuïtie voelen, perspectieven verkennen.

• Waardenverkenning – Welke waarden botsen hier precies? Welke weegt nu het zwaarst?

• Perspectieven – Vanuit wiens oogpunt kijken we vooral? Wiens stem missen we nog?

• Early warning – Welk klein signaal of onderbuikgevoel negeren we misschien, omdat er nog geen groot incident is geweest?

• Intuïtiecheck – Wat zegt mijn intuïtie me over deze situatie?

• Eigen ruimte – Waar zit ik zelf klem — en waar heb ik meer ruimte nodig?
  Bijvoorbeeld: ik heb het gevoel dat ik beslissingen moet forceren die niet goed voelen.

• Verwachtingen ouders – Welke verwachtingen van ouders spelen hier mee?

• Preventiesignaal – Wat is het eerste teken dat we dreigen vast te lopen?

Tijdens het traject voel je vaak de werkdruk en emotionele impact. Deze vragen helpen om stil te staan bij team- én persoonlijke dilemma’s, en bewust te blijven van je professionele rol.

Doel: reflecteren op impact, emoties, professionele en relationele afwegingen, morele dilemma’s.

Fase 2: Tijdens het traject – Omgaan met impact en morele keuzes

• Prijs van de situatie – Welke impact voelt het team, de leerkracht en de school nu? Is die impact in verhouding tot de situatie?

• Loslaten-check – Als we deze aanpak loslaten, doen we dat uit onmacht of vanuit een bewuste afweging?

• Rechtvaardigingstest – Hoe leggen we dit besluit over vijf jaar uit aan het kind zelf

• Emoties in het team – Welke emoties leven er, en hoe geven we die ruimte zonder dat het gesprek vastloopt?

• Relatiecheck – Hoe zorgen we dat kind en ouders nú ervaren dat we er alles aan hebben gedaan?

• Erkenning van verlies – Welk ideaal of plan moeten we loslaten, en hoe erkennen we dat voor het team?

• Teamloyaliteit – Welke loyaliteiten of verwachtingen merk ik bij het team, en hoe beïnvloedt dat mijn besluit?

• Samenwerking en eigenaarschap – Hoe ervaart het team de samenwerking, en waar pakken zij eigenaarschap?

• Professionele verplichtingen – Welke professionele verplichtingen beïnvloeden mijn keuze hier?

• Rolgrenzen – Waar loopt mijn rol als schoolleider tegen grenzen aan?

• Persoonlijke energie – Welke tijd of energie moet ik écht vrijhouden om weer op te laden?

• Institutionele kaders – Welke regels of systemen sturen ons, en waar liggen spanningen?

Fase 3: Na het traject – Terugblikken, erkenning en lessen

Na het traject ontstaat vaak lucht of juist schuldgevoel. Deze vragen helpen om samen of individueel lessen te trekken, emoties te verwerken en jezelf én je team erkenning te geven. Zo creëer je ademruimte en (weer) plezier.

Doel: reflecteren op team, persoonlijke verwerking, erkenning en lessen trekken.

• Teamreflectie – Hoe praten we er als team over, zonder schuld te zoeken, maar wél de ervaringen te erkennen?

• Zelfcompassie – Welke erkenning geef ik mezelf, zodat ik niet blijf hangen in zelfverwijt, maar er een wijze les van maak?

Hoe je deze reflectievragen effectief inzet

• Niet alle vragen hoeven tegelijk. Eén vraag per overleg kan al ruimte creëren.

• Je kunt de vragen ook los gebruiken voor eigen reflectie, bijvoorbeeld voorafgaand aan een overleg of na een intensieve casus.

• De vragen zijn flexibel inzetbaar: individueel, in het team of met kernpartners.

• Focus op reflectie, niet op grote actieplannen. Het doel is bewustwording en verdieping.

• Een kort voorbeeld of mini-toelichting kan helpen om de morele laag concreet te maken.

Plan een gratis sparringsgesprek

Loop je vast in een lastig dilemma in de leerlingenzorg? Samen kijken we hoe je weer grip krijgt, duidelijke keuzes maakt en vooruit kunt met je team en jezelf.

• Meer over mij

• 1-op-1 sparringsessies